Μαθήματα Προγράμματος Σπουδών

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Στο πλαίσιο του παρόντος μαθήματος οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες θα εξοικειωθούν με το πώς συγκροτήθηκε και εξελίσσεται το ενωσιακό δίκαιο για την ρύθμιση των ψηφιακών τεχνολογιών με αναφορά σε μείζονα ζητήματα όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η προστασία της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων, η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, το ηλεκτρονικό εμπόριο, το ηλεκτρονικό επιχειρείν, η παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών κ.α. Το μάθημα αποσκοπεί στην καλλιέργεια της ικανότητας των φοιτητών και φοιτητριών να εντοπίζουν την ορθολογικότητα του δικαίου όταν αυτό καλείται να ρυθμίσει την τεχνολογική αβεβαιότητα και τους κινδύνους της. Ακολούθως εστιάζει στην ανάπτυξη κριτικού πνεύματος με έμφαση στη διατύπωση προτάσεων για τη ρυθμιστική αντιμετώπιση της αβεβαιότητας. Για αυτό το σκοπό οι νομικές ρυθμίσεις και διαδικασίες θα συσχετιστούν με ηθικά διλήμματα, ζητήματα πολιτικής νομιμοποίησης και κοινωνικής συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων και αποδοχής που εμπεδώνει ή όχι τις νομικές ρυθμίσεις. Το μάθημα θα αναδείξει τους ρυθμιστικούς στόχους, τις κανονιστικές εντάσεις, τις επιτυχίες αλλά και τις αποτυχίες των μοντέλων ρύθμισης της ψηφιακής τεχνολογίας. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες αναμένεται να κατανοήσουν τα διάφορα ρυθμιστικά μοντέλα τη ψηφιακής τεχνολογίας και τα είδη και τις μεθόδους κανονιστικής αντιμετώπισης ρίσκου. Με το πέρας του μαθήματος θα κατέχουν τις θεμελιώδεις έννοιες τόσο της θεωρίας της ρύθμισης, με έμφαση στο υπερεθνικό και διεθνικό επίπεδο (Ε.Ε. ), όσο και της ηθικής της τεχνολογικής διακυβέρνησης.

Περιεχόμενα

• Αξιοποίηση και δημιουργία κανονιστικών ρυθμίσεων σχετικά με τις χρήσεις αναδυόμενων ψηφιακών τεχνολογιών σε περιβάλλον διαχείρισης ρίσκου.
• Ανάλυση τεχνολογικών και κοινωνικών κινδύνων στο πλαίσιο της πολιτικής και της νομοθετικής διαδικασίας.
• Μελέτη της σχέσης κινδύνων-κανονιστικών ρυθμίσεων και εστίαση στα επιμέρους είδη τους.
• Ανάλυση εναλλακτικών μεθόδων διαχείρισης ρίσκου (τεχνολογικές, νομοθετικές, οικονομικές κ.α.).
• Επισήμανση ρυθμιστικών αποτυχιών και ανάδειξη θεμάτων απόδοσης, αποτελεσματικότητας, ηθικής και κοινωνικής νομιμοποίησης στην τεχνολογική διακυβέρνηση.

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Το μάθημα αποσκοπεί στην καλλιέργεια αναλυτικής και κριτικής ικανότητας όσον αφορά την επίδραση του Διαδικτύου στο εμπόριο (διεθνοποίηση, αποϋλοποίηση, νέα μοντέλα ηλεκτρονικού επιχειρείν κ.α.) και την ψηφιακή επιχειρηματικότητα, με έμφαση στα νομικά – ρυθμιστικά ζητήματα. Στόχος είναι η απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων για την αποτελεσματική διαχείριση συναφών ζητημάτων και υποθέσεων στην πράξη, αξιοποιώντας τόσο διεπιστημονικές όσο και συγκριτικές μεθόδους. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες αναμένεται να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του νομικού πλαισίου περί ηλεκτρονικού εμπορίου, παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών και ηλεκτρονικής επιχειρηματικότητας. Εκτιμάται, επίσης, ότι θα αποκτήσουν τις απαιτούμενες γνώσεις και ευελιξία για τον σχεδιασμό και την ανάλυση διαδικασιών ηλεκτρονικού επιχειρείν. Περαιτέρω, θα μπορούν να αντιμετωπίζουν ανακύπτοντα προβλήματα κατά την παροχή υποστήριξης (νομικής / τεχνικής) σε προμηθευτές προϊόντων και παρόχους υπηρεσιών μέσω ηλεκτρονικών διαύλων. Αντικείμενο του μαθήματος θα αποτελέσουν και ειδικότερα θέματα όπως η ασφάλεια των συναλλαγών, οι ηλεκτρονικές υπογραφές, τα νέα μοντέλα ηλεκτρονικού επιχειρείν (blοckchain, crowdfunding κ.α.), η συμπεριφορική διαφήμιση, το Internet of Things κ.λπ.

Περιεχόμενα

• Internet: τεχνική και οργανωτική δομή.
• Μοντέλα ηλεκτρονικού επιχειρείν (B2B, B2C, C2C κλπ.).
• Το νομικό πλαίσιο για τo ηλεκτρονικό επιχειρείν (e-Business).
• Οι κανονιστικές ρυθμίσεις και οι περιορισμοί για την εμπορική δραστηριότητα στο Internet – κριτική προσέγγιση.
• Η οργάνωση της λειτουργίας εμπορικών ιστοσελίδων / το σύστημα ονοματοδοσίας (Domain Name System).
• Διαδικτυακή διαφήμιση.
• Η εξ αποστάσεως σύναψη συμβάσεων – η άμεση ευθύνη του πωλητή / παρόχου υπηρεσιών.
• Μέθοδοι πληρωμής.
• Η Οδηγία για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο (e-Commerce Directive): Παροχή Υπηρεσιών της Κοινωνίας της Πληροφορίας.
• Η ασφάλεια και ακεραιότητα των συναλλαγών – Ηλεκτρονικές υπογραφές.
• Η νομοθεσία της προστασίας του καταναλωτή – το υποχρεωτικό περιεχόμενο εμπορικών ιστοσελίδων – γενικοί όροι συναλλαγών – εναλλακτική επίλυση διαφορών.
• Η Οδηγία για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο (e-Commerce Directive): Το σύστημα απαλλαγής από την ευθύνη.
• Νεότερες εξελίξεις – επίταση της ευθύνης των ενδιαμέσων παρόχων.
• Κανονισμός για τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης.
• Νομικά θέματα για τις νέες μεθόδους ηλεκτρονικού επιχειρείν: κατανεμημένη έγγραφή δεδομένων (blockchain), δημόσια χρηματοδότηση (crowdfunding), λιανική χωρίς απόθεμα (dropshipping), διαδίκτυο πραγμάτων (Internet of things) κλπ.

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Το παρόν μάθημα κατ’ αρχάς αποσκοπεί στην εμπέδωση των εννοιών του κυβερνοεγκλήματος, της κυβερνοασφάλειας και της ψηφιακής δικανικής και παραλλήλως στην εξοικείωση με τα μείζονα νομικά και πρακτικά ζητήματα που ανακύπτουν κατά την αντιμετώπισή τους. Ακολούθως, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες θα γνωρίσουν τις νομικές προβλέψεις περί των εννοιών αυτών στο εθνικό δικαιικό μας σύστημα σε συνάρτηση με τα συναφή υπερεθνικά και διεθνή κανονιστικά κείμενα (Οδηγία για τις επιθέσεις στα πληροφοριακά συστήματα, Οδηγία για την Κυβερνοασφάλεια, Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το Κυβερνοέγκλημα), ενώ θα εξεταστούν οι ουσιαστικές ρυθμίσεις. Ζητούμενο της παρούσας ενότητας είναι, επίσης, η δυνατότητα εφαρμογής των ουσιαστικών προβλέψεων περί κυβερνοεγκλήματος σε πραγματικές υποθέσεις, καθώς η διεξαγωγή της συλλογής/ αξιοποίησης και αξιολόγησης των αποδείξεων μέσω ψηφιακής έρευνας κατά τρόπο σύμφωνο με τη νομοθεσία.

Περιεχόμενα

• Εισαγωγικά στοιχεία για την έννοια των εγκλημάτων κατά πληροφοριακών συστημάτων/κυβερνοεγκλήματος, της κυβερνοασφάλειας (cybersecurity) και της ψηφιακής έρευνας για σκοπούς απόδειξης (digital forensics).
• Έννοιες, μέθοδοι και συχνότητα εμφάνισης κυβερνοεπιθέσεων και κυβερνοεγκλημάτων (cybercrime).
• Θέματα ουσιαστικού ποινικού δικαίου [επιθέσεις σε πληροφοριακά συστήματα / δίκτυα / ψηφιακά δεδομένα, παραβίαση απορρήτου / ασφάλειας, φθορά δεδομένων, ψηφιακή απάτη, εγκλήματα περιεχομένου (παιδική πορνογραφία, μισαλλόδοξος λόγος) κ.α.].
• Θέματα δικονομικού δικαίου και διεθνούς/ υπερεθνικής συνεργασίας.
• Νομικά ζητήματα ψηφιακής έρευνας/ψηφιακών αποδείξεων.

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Το παρόν μάθημα στοχεύει να φέρει σε επαφή τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες με τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών (π.χ. τηλεπικοινωνίες, Διαδίκτυο, ραδιοτηλεόραση), εστιάζοντας τόσο σε θέματα κανονιστικότητας (Ε.Ε. και κράτη-μέλη), όσο και ανταγωνισμού. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες θα έχουν την ευκαιρία να συνδυάσουν αναλυτικά εργαλεία με πραγματικές υποθέσεις, συνδέοντας την ακαδημαϊκή προσέγγιση με την εξειδικευμένη επαγγελματική εμπειρία – τη θεωρία και τη νομολογία. Επιπλέον, θα κατανοήσουν εις βάθος το σημαίνοντα ρόλο της προστασίας της ιδιωτικότητας στην τρέχουσα ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία περί ηλεκτρονικών δικτύων. Κυρίως δε, τις τεχνικές στάθμισης μεταξύ ιδιωτικότητας και λοιπών προστατευόμενων δικαιωμάτων (π.χ. δημόσιας υγείας, δημόσιας ασφάλειας, ελευθερίας μετακίνησης κ.λπ.). Μεταξύ των επιδιωκόμενων δεξιοτήτων για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες είναι η εξοικείωσή τους με τη συναφή νομολογία τόσο των εθνικών, όσο και των ευρωπαϊκών δικαστηρίων (κυρίως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου [ΕΔΔΑ] και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης [ΔΕΕ]).

Περιεχόμενα

• Ρυθμιστικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες στην Ε.Ε.
• Προαπαιτούμενες διαδικασίες αδειοδότησης.
• Προϋποθέσεις πρόσβασης σε διαθέσιμους πόρους και εν λειτουργία εγκαταστάσεις.
• Προστασία ιδιωτικότητας χρηστών και επίλυση διενέξεων.
• Υποχρεώσεις καθολικής υπηρεσίας (universal service), έννοια οικονομικά προσιτής καθολικής παροχής, διαθεσιμότητα και ποιότητα αυτής προς όλους τους τελικούς χρήστες.
• Κόστος, χρηματοδότηση και διαφάνεια της παρεχόμενης καθολικής υπηρεσίας.
• Παρεχόμενες υπηρεσίες σε σχέση με προστατευόμενα ατομικά δικαιώματα.
• Φορέας Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Τηλεπικοινωνίες (BEREC Body of European Regulators for Electronic Communications).
• Ευρωπαϊκός Κώδικας Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές: εχέγγυα ανεξαρτησίας, κανόνες συγκρότησης, ελεγκτικές και εποπτικές αρμοδιότητες.
• Μηχανισμοί επίλυσης διαφορών, διαδικασίες εναρμόνισης και τυποποίησης, ασφάλεια δικτύων και υπηρεσιών, ανάλυση της αγοράς και έννοια σημαντικής ισχύος στην αγορά.
• Η διεύρυνση της πρόσβασης στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες ως έκφανση του δικαιώματος συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας (άρθρο 5Α του Συντάγματος).
• Η λειτουργική συνύπαρξη του δικαιώματος αυτού με το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9Α του Συντάγματος).

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Με το πέρας του παρόντος μαθήματος οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και οι φοιτήτριες θα είναι σε θέση να εντοπίσουν, αξιολογήσουν και αναλύσουν τους ποικίλους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα πρόσωπα όσον αφορά τα προσωπικά τους δεδομένα (personal data) και την ιδιωτικότητά τους (privacy), να εκτιμήσουν τις συνέπειες των εν λόγω κινδύνων και να αξιοποιήσουν τα διαθέσιμα ρυθμιστικά και νομικά εργαλεία προς αντιμετώπισή τους. Ειδικότερα, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί σε θέματα που σχετίζονται με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR General Data Protection Regulation) 2016/679, τα στάδια εφαρμογής του, τις διαδικασίες συμμόρφωσης (compliance) σε περιβάλλοντα δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και οργανισμών, καθώς και τις προβλεπόμενες συνέπειες της αδυναμίας συμμόρφωσης.

Περιεχόμενα

• Ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων General Data Protection Regulation ως κύριο ρυθμιστικό εργαλείο σε συνάρτηση με τη συναφή εθνική νομοθεσία.
• Οι αρχές και νομικές βάσεις επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων.
• Οργάνωση, συμμόρφωση, προστασία, λογοδοσία.
• Υπεύθυνος προστασίας δεδομένων (Data Protection Officer) και εσωτερικός έλεγχος.
• Μελέτη εκτίμησης αντικτύπου στα προσωπικά δεδομένα (DPIA Data Protection Impact Assessment) και το πρότυπο ISO/IEC 29134.
• Μεθοδολογίες αντιμετώπισης παραβιάσεων δεδομένων (data breach).
• Ανεξάρτητες εποπτικές αρχές και η συνεκτικότητα του ελέγχου.
• Κυρώσεις.
• Σχέση δικαίου και τεχνολογίας (data protection by design).
• Κώδικες δεοντολογίας.
• Πιστοποίηση συμμόρφωσης: πρότυπα (ISO/IEC 2910, ISO/IEC 29101) και διαδικασίες.
• Ειδικά θέματα προστασίας δεδομένων: υπηρεσίες ψηφιακής διακυβέρνησης, προσωπικά δεδομένα εργαζομένων, δεδομένα υγείας, εμπόριο-διαφήμιση, τραπεζικός τομέας.

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Με το πέρας του παρόντος μαθήματος οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες θα είναι σε θέση να σχηματίσουν σφαιρική άποψη για το αντικείμενο της ρύθμισης του ανταγωνισμού (regulating competition), με έμφαση στον χώρο των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, έχοντας εικόνα των τρεχουσών νομικών συζητήσεων και κατέχοντας τις απαιτούμενες θεωρητικές γνώσεις για να τις προσεγγίσουν. Το μάθημα αποσκοπεί στην εξοικείωση με κομβικές νομικές υποθέσεις και σημαίνουσες πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν το αντικείμενο, καθώς και στην κατανόηση της πολυπλοκότητας και των οικονομικών προεκτάσεων/προκλήσεων της ρύθμισης του ανταγωνισμού (π.χ. τηλεπικοινωνίες, διαδικτυακές πλατφόρμες, συγχωνεύσεις & εξαγορές στην ψηφιακή οικονομία). Επιπλέον, θα παρουσιαστούν θέματα ανάπτυξης και αντιμετώπισης της διαφθοράς (fighting corruption) και καινοφανών μορφών οικονομικού εγκλήματος (financial crime) στα σύγχρονα τεχνολογικά περιβάλλοντα, με όρους πολιτικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, νομικούς, τεχνολογικούς, ηθικούς.

Περιεχόμενα

• Δίκαιο Ανταγωνισμού στην Ε.Ε. (γενικές αρχές, θεωρητικό και οικονομικό υπόβαθρο).
• Ερμηνεία και εφαρμογή άρθρων 101 και 102 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΣΛΕΕ (γενικό πλαίσιο).
• Ανταγωνισμός και τεχνολογικοί κολοσσοί – οι ιδιαιτερότητες της ψηφιακής οικονομίας.
• Εξοικείωση με ομολογιακά προηγούμενα και διοικητική πρακτική αρχών ανταγωνισμού (case studies) – διάρθρωση σε τρείς (3) επιμέρους τομείς:
  • Συμπράξεις και συμπαιγνία στην ψηφιακή οικονομία (artificial intelligence, algorithms, blockchain)
  • Περιπτώσεις κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης (υποθέσεις Microsoft, Google)
  • Συγχωνεύσεις και εξαγορές στην ψηφιακή οικονομία (υποθέσεις Facebook/Instagram, Facebook/WhatsApp, Google/DoubleClick, Microsoft/Linkedin, Apple/Shazam)
• Σημεία τομής δικαίου του ανταγωνισμού, νομοθεσίας περί προστασίας δεδομένων και δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.
• Διαφθορά, οικονομικό έγκλημα και τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών.
• Βασικές έννοιες.
• Ανάλυση μορφών οικονομικών εγκλημάτων στο Διαδίκτυο. Κρυπτονομίσματα (cryptocurrencies) και τεχνολογία Blockchain.
• Νομική αντιμετώπιση των οικονομικών εγκλημάτων με χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών: ανάλυση αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης και των συρροών των αδικημάτων.
• Ανάλυση δυσχερειών για την αντιμετώπισή τους.
• Πολιτική, κοινωνική, οικονομική, νομική, τεχνολογική και ηθική προσέγγιση

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Η παρούσα θεματική ενότητα έχει ως στόχο την εξοικείωση των μεταπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών με τη διανοητική (πνευματική και βιομηχανική) ιδιοκτησία, με κεντρικό άξονα αναφοράς τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες θα κατανοήσουν σε βάθος το νομικό πλαίσιο για την πνευματική ιδιοκτησία (δίκαιο του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα) και τη βιομηχανική ιδιοκτησία (δίκαιο ευρεσιτεχνίας, δίκαιο σημάτων, βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων) τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη συσχέτιση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας με τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών και στις προκλήσεις που αναφύονται εξαιτίας αυτής της συσχέτισης τόσο ως προς την προστασία όσο και ως προς τη χρήση τους.

Περιεχόμενα

• Επισκόπηση του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας (πνευματικής – βιομηχανικής) σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο
• Λογισμικό – προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή και το καθεστώς προστασίας τους
• Βάσεις Δεδομένων και το καθεστώς προστασίας τους
• Επίδραση των δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας στην τεχνολογική καινοτομία
• Άδειες εκμετάλλευσης/χρήσης , ανοικτές άδειες στο Διαδίκτυο
• Προστασία σημάτων για ψηφιακά αγαθά
• Κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας για καινοτόμες εφευρέσεις
• Τρισδιάστατα προϊόντα και δίκαιο σχεδίων και υποδειγμάτων
• Ειδικά ζητήματα δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο  (Τεχνητή Νοημοσύνη, Big Data, computer generated works)

Περιεχόμενα

• Μεθοδολογικά θέματα εκπόνησης επιστημονικής έρευνας
• Ειδικά θέματα Δικαίου στο Διαδίκτυο (ενδεικτικά):
  • Τεχνητή Νοημοσύνη (artificial intelligence), Ανάλυση Δεδομένων (data analysis), Ηθική (ethics) και Νομικά θέματα
  • Ελευθερία του Τύπου, Ψευδείς Ειδήσεις (fake news), Διαδίκτυο και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (social media)
  • Ψηφιακό Χάσμα (digital gap) και Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών
  • Έξυπνες Πόλεις (smart cities) και Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things): Νομικά θέματα
  • Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις, δικαιώματα των πολιτών
  • Ηλεκτρονικά Παίγνια (e-Gabling) και νομικά θέματα
  • Χρήση Ανοιχτού Κώδικα (open source) και νομικά θέματα
  • Τεχνολογίες Νέφους (cloud) και νομικά θέματα
  • Νομικά θέματα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (e-Government)
  • Νομικά θέματα Ηλεκτρονικής Τραπεζικής (e-Banking)
  • Νομικές Ρυθμίσεις των Εργασιακών Σχέσεων στην Κοινωνία της Πληροφορίας
  • Δικαιώματα των Παιδιών στον Ψηφιακό Κόσμο
  • Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα και έργα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών
  • Δημόσιες συμβάσεις και ειδικά προβλήματα για έργα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών

Προτεινόμενα Θέματα

Δείτε τα προτεινόμενα θέματα μεταπτυχιακών διπλωματικών εργασιών στον Λεύκιππο.